Rusça'da İsmin Halleri
Rusça'da İsmin Halleri (aka Пaдeжи )
Merhaba
Padeji hakkındaki soru işaretlerimizi kökünden yok etmek amacıyla böyle bir konu yazıyorum. Elimden geldiğince anlaşılır bir dil kullanmaya çalışacağım. Umarım faydalı bulursunuz
Öncelikle, Rusça'daki her isim, cümle içerisinde kullanıldıkları zaman, mutlaka ismin 6 halinden biri içerisinde kullanılmalıdır. Bu şu demek oluyor ki; Rusça'da her çekilebilir isimin altı farklı formu var. (Sadece son bir ve ya iki harf değişikliğine uğrayarak).
1- Yalın Hal (Именительный Падеж) : Cümlenin öznesi konumunda (0)
2- Akuzatif Hal (Внительный Падеж) : Dolaysız nesne konumunda (i)
3- Genitif Hal (Родительный Падеж) : Sahiplik anlamında ayrıca Olumsuzluk ve Miktar (in)
4- Datif Hal (Дательный Падеж) : Dolaylı nesne konumunda
5- Prepozisyonal Hal (Предложный Падеж): о/об, в ve на ile kullanılır. Yer/zaman
6- Enstrumental Hal (Творительный Падеж): ile/tarafından anlamlarında
Evet, yani, durumlar kelimelerin cümle içinde farklı fonksiyonlar sağlaması için var. Şimdi tek tek gidelim;
1) Yalın Hal (Именительный Падеж) :
Cümle içerisinde özneler bu durumda bulunur. Bildiğimiz yalın hal. İsmin sözlükte geçen hali. Örnekler;
*это комната = Bu (bir) oda(dır).
*Где туалет? = Tuvalet nerede?
*Иван закрывает окно.= İvan pencereyi kapatıyor.
*Вон такси и а вот автобус! = İşte (orada,bir) taksi ve işte (burada,bir) otobüs!
*Мой муж работает днём. = Kocam gündüzün çalışır.
*это вы? = Siz misiniz?
*Он кажется голоден как волк! = Görünüşe bakılırsa (o,erkek) kurt gibi aç.
Kalın yazılan kelimeler yalın haldedir. Açıkcası bu kısımda öğrenilecek özel bir şey yok.
Yalın Halde Kişi Zamirleri :
Я - Ben
Ты - Sen
Он - O (erkek)
Она - O (dişi)
Оно - O (nötr)
Мы - Biz
Вы - Siz (çoğul,kibar)
Они - Onlar
2) Akuzatif Hal (Внительный Падеж) :
Cümle içerisinde öncelikle dolaysız nesne konumunda bulunurlar. Bu halde kullanılan isimler, yapılan eylemden dolaysız bir şekilde etkilenen taraftır. CANSIZ isimler bu halde çekilmez!
*каждую ночь, всю ночь gibi zaman ifade eden sözcüklerle de akuzatif halde kullanılır. Sınırlı bir periyod için devam eden işlerden bahsederken.
(вся ночь ve каждая ночь'un akuzatifte çekimlenmiş halleri/ ночь,день,месяц ...gibi her çeşit zaman dilimi ifade eden sözcük eklenebilir.)
Örnek; (Fark)
*Саша работает каждый день.-Saşa her gün çalışır
*Маша работала всю ночь. - Maşa tüm gece çalıştı.
1. cümlede eylem hep tekrar ediyor, ifade edilen zaman periyodu sınırlanmamış.Döngü açık.
2. cümlede eylem bir kereye mahsus ve doğal olarak sınırlandırılmış bir zaman periyodu içerisinde gerçekleştirilmiş.Yinelenen bir döngü yok. Bu durumlarda zaman ifade eden sözcüğümüzü akuzatif kurallarına göre çekip kullanıyoruz.
a)Sonek Değişimleri:
I)Erkek isimler için;
*Eğer isim CANSIZ bir varlıksa, o zaman herhangi bir değişim olmayacak. (Дом - Дом)
*Eğer isim CANLI bir varlıksa ve bir sessiz harfle bitiyorsa, -а eklenir. (Иван - Ивана)
*Eğer isim CANLI bir varlıksa ve й ile bitiyorsa, й yerine я konur. (Андрей - Андрея)
*Eğer isim CANLI bir varlıksa ve ь ile bitiyorsa, aynı şekilde я konur.(конь - Коня)
Not: Aslında kısaca; Eğer isim cansız bir varlıksa değişim olmayacak. Ama canlıysa sadece -a eklemek yeterlidir. Peki farklılığı yaratan ne? Farklılık bir kaç imla kuralından doğuyor.
-Öncelikle isim zaten sessiz bir harfle bitiyorsa problem yok demektir.
-Eğer й ile bitiyorsa, я ile yer değiştirir dedik. İşte bu kısaca -a eklemek demektir.
KURAL; й+ sert ünlü (а э о ы у) olamaz. Olsaydı eğer, ya/ye/yo/yı/yu diye okunurdu. E o zaman yumuşak ünlüler (я е ё и ю) ne işe yarardı?
й+а = я
й+у = ю
.
.
.
- Eğer ь ile bitiyorsa я konur dedik. Bu da özünde sadece -а eklemek demektir
ь işaretinin amacı kendisinden önce gelen ünsüz harfin (bir yumuşak ünlü yokluğunda) yumuşak okunması gerektiğini göstermektir.
KURAL; ь+ sert ünlü olamaz. Saçmadır da. Deminki gibi, eğer ь'dan sonra sert ünlü gelirse ikisi beraber yerini karşılık gelen yumuşak ünlüye bırakır.
ь+a = я
.
.
.
.
II) Dişi isimler için;
*Eğer isim a ile bitiyorsa, -y ile yer değiştirir. (Книга - Книгу)
*Eğer isim я ile bitiyorsa, -ю ile yer değiştirir. (дядя - дядю)
*Eğer isim ь ile bitiyorsa, herhangi bir değişim olmaz.
III) Nötr isimler için;
*Neredeyse çoğu nötr isimler CANSIZ olduğu için akuzatifte değişime uğramaz. (Окно-Окно)
IV)Çoğullar için;
*CANSIZ ismin çoğuluysa değişim yok. CANLI ise genitif-çoğul ile aynıdır.
Örnekler;
*Иван закрывает окно. = İvan kapıyı kapatıyor.
*Он всегда открывает дверь и окно.= O her zaman kapıyı ve pencereyi açar.
*Мы читаем газету утром = Biz sabahları gazete okuruz.
*Я Анастасию люблю = Ben Anastasiya'yı seviyorum. (yl. Анастасия)
*я, как всегда, хочу закускии водку на перное = Her zamanki gibi ilk(kap,öğün) olarak meze ve votka istiyorum.
Akuzatif Hal'de Kişi Zamirleri;
Меня - Beni
Тебя -Seni
Его - Onu (erk.)
Её - Onu (diş. ve nötr)
Нас - Bizi
Вас - Sizi (çoğul, kibar)
Их - Onları
Eğer ünlü ile başlayan Akk. kişi zamirlerinden(Её gibi) önce ünlü harfle biten bir kelime varsa, kişi zamirinin başına н yazılır. нее...
Akuzatifin aynı zamanda "в, на" ile de kullanıldığı durumlar mevcuttur.
I) В + Akuzatif ;
*Bir şeye doğru hareket veya yön belirtirken Akuzatif ile kullanılır. Куда?Nereye? Sorusunun cevabıdır.
-Машина едет в город. = Araba şehre doğru gidiyor. "город" kelimesinin akuzatifte olduğuna dikkat.
-Туристы пошли в лес. = Turistler ormana (doğru) yöneldiler/gittiler.
-Андрей полетел в Москву. = Andrey Moskova'ya uçtu (uçak ile yolculuk)
*час (saat) kelimesiyle ve haftanın günleriyle, Akk'da kullanılır (bir şeyin zamanından bahsederken)
-Поезд отходит в два часа = Tren iki saat içinde ayrılıyor.
-Во вторник магазин не работал = Dükkanlar Salı günleri kapalıydı/çalışmazdı.(Bo telaffuz kolaylığı için)
II) На + Akuzatif:
* B+ Akk gibi bir şeye yönelme hareketinden bahsederken kullanıyoruz. Ama bu daha çok üstüne anlamı taşıyor.
-Дети вышли на улицу. = çocuklar sokağa çıktı. (Bir "üstünelik" havası seziyorsunuz değil mi? )
-Воробей сел на ветку. = Serçe dala kondu. (Bir "üstünelik" havası seziyorsunuz değil mi? )
* неделя (hafta), месяц (ay), завтра (yarın), vs. gibi kelimelerle zaman,tarih ya da bir zaman periyodu belli etmek için. (İng. for)
-Он приедет к нам на неделю.= O(erk.) (bir) haftalığına bize gelecek.
-Я взял эту книгу на два дня. = O kitabı ben iki günlüğüne almıştım.
-Он получил отпуск на месяц = O bir aylığına uzaklaştırıldı.
Akk diğer tüm durumlarda olduğu gibi ( edatsal durum hariç) hem prepozisyonlarla hem de prepozisyonsuz kullanılabilir. Ama en yaygın olanları ; в, на, за, о/об, по, под, про, с, через.
упасть в воду suya düşmek
знать про нас hakkımızda bilmek
встать на ноги ayakta durmak (ayaklar üzerinde durmak)
3). Genitif Hali (Родительный Падеж):
Rusça'da en sık kullanılan hallerden bir tanesi, sahiplik hali. Miktarlar ve numaralarla kullanımı yaygındır. Çoğul form kafa karıştırıcı ve zor olabilir.
Soneklerden bahsedelim hemen;
I) Erkek İsimler İçin;
*Sessiz harfle bitiyorsa, -a ekle.
*й ile bitiyorsa, я ile yer değiştir.
*ь ile bitiyorsa, я ile yer değiştir.
!: Akkuzatifte izah ettiğimle aynı mantık işliyor burada da.
Иван (Ivan) ---> Ивана (Ivan'ın)
друг Ивана = Ivan'ın arkadaşı
II) Dişi İsimler İçin;
* а ile bitiyorsa, ы ile yer değiştiriyor.
* я ile bitiyorsa, и ile yer değiştiriyor
* ь ile bitiyorsa, и ile yer değiştiriyor.
Анна(Anna) ---> Анны (Anna'nın)
Дом Анны = Anna'nın Evi
III) Nötr İsimler İçin
* о yerine -а ile değiştir.
* е yerine -я ile değişir.
IV) Çoğul Genitif İçin;
a) Erk İsimler İçin;
*Eğer ünsüzle bitiyorsa,"ов" ekle.(мост - мостов)/студент-студентов=Öğrenci-Öğrencilerin
*Eğer й ile bitiyorsa, й at ve yerine -ев koy.(трамвай - трамваев)
(й ile bitip de tek heceden oluşuyorsa kelime -ёв ekle. край (краёв), чай(чаёв) gibi) İstisna ; брат, лист. Bu kelimeler -ьев eki alıyor.
*Eğer tekil isim ж,ч,ш,щ,ь ile bitiyorsa, "ей" ekle..(учитель-учителей)
b) Diş. İsimler İçin;
*Eğer "a" ile bitiyorsa, sadece "a" yı düşür. (коса - кос)
*Eğer "-ь" ile bitiyorsa, -ей koy (-ь atılır.) (печь - печей)
*Eğer bitiş düzeni ; sessiz harf + Я ise, Я düşür "ь" ekle
*Eğer bitiş düzeni ; sesli harf + Я ise, Я düşürüp "й" ekle (стая -стай)
c)Nötr isimler İçin;
*е ile bitiyorsa й ekle (море - морей)
*o ile bitiyorsa, o düşer. (окно - окон) (telaffuz kolaylığı için. Sonek düşünce iki sessiz yanyana kalırsa aralarında bir o/e türüyebilir. Bu sadece nötürlere mahsus değildir. Mesela;марка - марок // девушка - девушек )
Uyarı : 2, 3, 4 ve bunlarla biten tüm sayılardan sonra gelen isimler tekil genitif halleriyle gelir. Örnek : два дома, двадцать три дома .. gibi
Genitif Hal'in Kullanım Alanı;
Genelde su sorulara cevap verir
(Kimin? Кого?/ Neyin ? Чего? Kimin…?... чья?)
-Это автомобиль чья? Bu kimin arabası?
-Это автомобиль Надя Bu Nadya'nın arabası.
1) Sahiplik: En genel anlamıyla sahiplikten bahsederken genitifi kullanırız. Sahip olunan objenin, sahip olandan önce geldiği unutulmamalı. Birkaç basit örnek:
-Собака ивана = Ivan'ın Köpeği
-Автомобиль Анны = Anna'nın otomobili
-Телефон Игоря = Igor'un Telefonu
-Это телефон Игоря? = Bu Igor'un telefonu mu?
-Сестра Анастасию пичатаете на машинке очень быстро = Anastasiya'nın kız kardeşi çok hızlı daktilo kullanır.
Örneklerin çeşitliliği hayal gücünüzle sınırlı
2) Miktar : Genitif aynı zamanda çokluktan bahsederken de kullanılır bazı özel ifadelerle.
стакан молока= Bir bardak süt
стакан воды = Bir bardak su
много молока = sütün çoğu
много чая = çayın çoğu
полный + genitif = .......(полный = dolu/dolusu)
-> İngilizce'den aşina olanlar için; İngilizce'de bazı kelimeler "of" alırken (several of his friends gibi) bazıları almaz(many of friends X gibi - many friends)...Ama Rusça'da tüm çokluk bildiren ifadeler -sayılar da dahil- genitife ihtiyaç duyar.
3) Sahip Olma (to have / haben / avoir )
Birinci maddedeki gibi bir tamlama cinsi sahiplikten ziyade cümle boyutunda sahiplik ifade etmek için aynı şekilde genitif kullanılır. Formül; У+ Genitif kişi zamiri/Genitif Formda Bir isim + есть + yalın isim
-У меня есть книга. (Bir)Kitabım var.
-У него не было денег - Parası yoktu.
У: yanında/yakınında
есть: var olmak/bulunmak (yemek yemek anlamı da var. Ama şuan öbür anlamıyla ilgiliyiz.)
Yani mot-a-mot çevirisi; yanımda kitap bulunur/vardır.
Bunu Kullanmak için genitif kişi zamirlerinin bilinmesi gerekir.Ama iyi haber! Akkuzatif ile aynı genitif kişi zamirleri.
Genitif Kişi Zamirleri; = Akuzatif Kişi Zamirleri
Меня, Тебя, Его, Её, Нас, Вас, Их
-У нее есть собака. = Onun bir köpeği var.
-У вас есть кофе/чай/водка? = Kahveniz/Çayınız/Votkanız var mı?
-У Ивана есть подруга? = Ivan'ın kız arkadaşı var mı?
.
.
.
4) Yokluk ( There isn't ..)
*Нет'in "hayır" manasının dışında bir de "...yoktur." manası da vardır.Kullanımı şöyle;
-Чая/Молока нет. = Çay/süt yok(tur)
-Ивана нет = Ivan yok (burada)
-Его нет дома = O evde değil. * özel kullanım * ; Меня нет дома = Evde değilim.
( дома burada zarf gibi kullanılıyor. İng. I'm home ...)
5) Prepozisyonlarla;
Genitif Hal genellikle şu propozisyonlarla kullanılır. без, для, до, из, из-за, из-под, кроме, на, от, с, со, у, около, вокруг, недалеко от, позади, напротив, посреди, мимо, вдоль. Ama unutulmamalı ki bu prepozisyonlar diğer hallerde de kullanılabilir.
без воды - susuz
для Вани - Vanya için
до окна - pencereye
для чая - çay için
....
ve bazı fiillerle...просить, хотеть, требовать, искать, ждать, достигать, желать, бояться.. Örnek;
-Учитель просит внимания. = Öğretmen dikkat çekti
4) Datif Hal (Дательный Падеж):
Datif Hal Rusça'da cümlenin dolaylı tümleçleri/nesneleri için kullanılır. Bu konumdaki isimler genelde bir şeylerin alıcısı ya da eylemden dolaylı yollarla etkilenen taraftır. Zaten bu halin ismi Rusça'daki "давать" "vermek" fiilinden geliyor.
Я даю это... datif hal ( Bunu .....(datif isimler)....veriyorum)
*Кому? Чему? Kime/Neye? gibi soruların cevabıdır.
-Я даю ручку кому? Kalemi kime veriyorum?
-Я даю ручку учителю. Kalemi öğretmene veriyorum.
*Datif Hal de tüm diğer durumlar gibi ( Edatsal durum hariç) hem prepozisyonlar ile hem de prepozisyonsuz kullanılabilirler. Datif için kullanılan en sık prep.ler= к, по, подобно, согласно, благодаря, вопреки...
к сестре - (bir) kız kardeşe
девочка идёт по улице = Kız sokak boyunca yürüdü.
согласно расписанию = tarifeye göre
благодаря + datif = -e teşekkürler / благодаря брату
*Datif'in başlıca anlamı adress etme, işaret etmedir. Mesela;
-написать письмо другу = Bir arkadaşa mektup yazmak.
Kime? Arkadaşa! Neyi ifade etmek istediğimi anlamışsınızdır umarım
*Datif aynı zamanda bir eylemin yönlendirildiği nesnelerden bahsederken de kullanılır.
-помогать брату = Erkek kardeşe yardım etmek.
Yardım eyleminin yönlendirildiği obje "erkek kardeş" bu yüzden datifte kullanılmalı.
-Советоват örneğin. tavsiye etmek anlamındaki bu fiil datif ile kullanılır.
Soneklere bakalım hemen;
I) Erkek isimler İçin;
*Eğer sessiz harfle bitiyorsa, -y ekliyoruz. (брат- брату)
*Eğer й ile bitiyorsa, yerine ю koyuyoruz. (чай - чаю)
*Eğer ь ile bitiyorsa, ю yapıyoruz son eki.
(Gördüğünüz gibi aslında sadece -y ekliyoruz. Diğer iki farklılık imla kurallarından doğuyor.Bknz:Akk.)
Ayrıca -a ile biten erkek isimler (папа, дедушка) için, -a harfini atıp yerine -e koyuyoruz. (папа-папе)
II) Dişi İsimler İçin;
* Eğer "а” ile bitiyorsa, sonek “е”.
*Eğer “я” ile bitiyorsa, sonek “е”.
*Eğer “ь” ile bitiyorsa, sonek “и”.
*Eğer “ия” ile bitiyorsa, sonek “ии”
III) Nötr isimler için;
*Eğer “о” ile bitiyorsa, “у” ile yer değiştirir
*Eğer “е” ile bitiyorsa, “ю” ile yer değiştirir.
IV) Çoğul isimler için;
(Tüm Cinsleri bir arada yazıyorum)
Kısaltabildiğim kadar kısaltarak;
*"-ам" =Sessiz harfle biten erk isimler, -o ile biten nötr isimler ve -a ile biten dişi isimler için.
*"-ям" =-й, -ь, -я ile biten erkek isimler, -e ile biten nötr isimler ve -я, -ь ie biten dişi isimler için.
мост-мостам
край-краям
учитель-учителям
окно-окнам
море-морям
коса-косам
стая-стаям
дочь-дочерям (дочь kelimesi kendisi kökünü değiştiriyor.)
Bazı Kullanımları;
*"Нравиться" "hoşlanmak" anlamına gelen bu ifadeyle datif kullanılır.( Alm. bilenler için;gefallen)
-Алексею нравится Москва - Aleksey Moskova'yı sever. (Moskova Aleksey'in hoşuna gider.)
-Ему нравится Москва = Moskova onun hoşuna gider. (Ему -> datif kişi zamiri)
-Мне очень нравятся дети = Çocuklar çok hoşuma gider. ( Çocukları severim)
-Вам нравится Москва? = Moskova'yı sever misiniz? (hoşunuza gider mi?)
*Duygulardan, durumdan bahsederken;
*Мне холодно - üşüdüm (bana soğuk gibi birşey oluyor)
Мне жарко - terledim
Ему холодно - üşüdü (o)
Нам холодно - üşüdük
Мне скучно - sıkıldım (bana sıkıcı)
*Kaç yaşında olduğumuzdan bahsederken
Мне восемнадцать лет - 16 yaşındayım (bana 16 yıl var)
* Bazı yardımcı fiiler eşliğinde kullanılır; нужно(gerekli lazım), надо(ister/gerek/lazım), можно(olanaklı mümkün)/нельзя(olanaksız/mümkün değil)
-мне нужно идти = Gitmem gerek/lazım
-мне нужно 10 рублей = On ruble lazım
-Ах да, мне нужно ещё зайти к товарищу = Ah evet! Daha arkadaşıma uğramam lazım.
-Здесь темно, надо идти осторожно, а то можно упасть. = Burası karanlık, dikkatli yürümek lazım, yoksa düşebiliriz. (надо kullanımı için örnek)
-Сегодня уже прямо весна! Мне нелзья работать. = Bugün artık resmen/dupedüz ilkbahar! Çalışmam olanaksız!
*по(boyunca), к(-e doğru) prepozisyonlarıyla beraber.
-Я иду к вокзалу = istasyona doğru yürüyorum
-Мы едем к друзьям = Arkadaşlarımıza gidiyoruz
по'nın çok geniş bir kullanım yelpazesi olduğu için herhangi bir kategoriye sıkıştırılamsı olanaksız. (Yaklaşık 12-13 farklı anlamda kullanılabilir)
Datif Kişi Zamirleri;
Мне - bana
Тебе - sana
Ему (erk), Ему (nt), Ей (diş) - ona
Нам - bize
Вам - size
Им - onlara
5). Prepozisyonal Durum(Предложный Падеж);
Bu durum sadece ve sadece prepozisyonlar ile birlikte kullanılır. Tek başına kullanılmaz. в (içinde), на(üstünde), о/об(hakkında), при(yanında)
*он всегда при деньгах = Yanında herzaman para vardır.
a)Kullanım Alanı;
1. Çoğunlukla в ve на prepozisyonlarıyla yer belirtmek için kullanılır.
-Где ты был? - Nerelerdeydin?
-Я был в школе. - Okuldaydım
- В комнате один стол, два стула, окно и ковёр. На столе, карандаш и телефон. И на стене, одна картина и карта.= Odada bir masa, iki sandalye, (bir) pencere ve (bir) halı var(dır). Masanın üzerinde, (bir) kurşun kalem ve telefon (vardır). Ve duvarda asılı bir tablo ve (bir) harita var(dır).
2. Bu durum ayriyetten konuşuluan ya da düşünülen bir şey için "hakkında" anlamı katar. о/об ile kullanılır. (об! Eğer isim sesli harfle başlıyorsa kullanılır) Genellikle говорить(konuşmak), думать(düşünmek) gibi fiillerle...
-Думать о работе = İş hakkında düşünmek /İşi düşünmek/
-Говорить о работе =İş hakkında konuşmak
3. Aylardan bahsederken -B kullanılır.
-Это было в мае -Bu Mayıs'taydı. Mayıs'ta olmuştu.
b)Sonekler;
I) Erkek İsimler İçin;
*Sessiz harfle bitiyorsa , “е” ekle.( город -(о)городе)
*Bazı erkek isimler prep. halde -y alır (genellikle tek heceliler). ( ama asla o'dan sonra -y almazlar.o/oб'da hep kurala uyarlar.)
*в саду,
*о саде,
II) Dişi İsimler için;
*Eğer a ile bitiyorsa, -e ile yer değiştir. (Комната, комнате)
*Eğer я ile bitiyorsa, -e ile yer değiştir.
*Eğer ь ile bitiyorsa , -и ile yer değiştir.
*Eğer -ия ile bitiyorsa, -ии ile yer değiştirir. /Англия - (об)Англии/
III) Nötür İsimler için;
*Eğer o ile bitiyorsa, -e ile yer değiştir./окно - (об) окне/
*Eğer e ile bitiyorsa, değişim yok. /море море/
*Eğer ие ile bitiyorsa, -ии ile yer değiştirir.
IV) Çoğul İsimler için;
*Sessiz harfle bitiyorsa, ax eklenir. мост - (о) мостах
*ь ile bitiyorsa, ях ile yer değiştirir. гучитель -(о) учителях
*й ile bitiyorsa, ях ile yer değiştir. край - (о) краях
*o ile bitiyorsa, ах ile yer değiştirir. окно - (о) окнах
*e ile bitiyorsa, ях ile yer değiştirir. море - (о) морях
*a ile bitiyorsa, ах ile yer değiştirir. коса - (о) косах
*я ile bitiyorsa, ях ile yer değiştirir. стая - (о) стаях
Prepozisyonal Hal'in Kişi Zamirleri;
*Мне /Тебе /Нём /Ней /Нём /Нас /Вас /Них
-Они говорят о мне = Benden bahsediyorlar/ Benim hakkımda konuşuyorlar.
6). Enstrumental Hal(Творительный Падеж);
Sonunda yüzdük yüzdük kuyruğuna geldik! Enstrumental durum... Bu durum bir eylemin ne ile yapıldığı, hangi enstrumanlarla,aletlerle yapıldığından bahsederken kullanılır. İsmi de buradan gelir.
Anahtar İfadeler;
-ехать автобусом - Otobüsle gitmek
-писать ручкой - kalemle yazmak
-Он писал письмо карандашом = Mektubu kurşun kalemle yazdı.
-Я ем суп ложкой - Çorbayı kaşıkla yerim/içerim
*Enstr. Durum'un yaygın kullanım alanlarından biri de mesleklerden bahsetmektir.
-Я работаю учителем = Öğretmen olarak çalışıyorum.
-Отец был рабочим = Baba bir işçiydi.
*Enstr. Durum aynı zamanda yer ve zaman ifadeleriyle de karşımıza çıkabilir;
-проснуться утром = sabah uyanmak
-вернуться летом = yazın geri dönmek
-ехать полем = tarlaların arasından gitmek
*Diğer durumlarda da olduğu gibi Enst Hal de bazı prepozisyonlar kullanır; за (arkasında), между (arasında), над (üstünden), перед (önünde), под (altında), c (ile). Örneğin;
-за домом - Evin arkasında
-над столом - Masanın üstünden
-перед Машинкой - Daktilonun önünde
-под водой - Suyun altında
-с учителем -Öğretmen ile
-За этим зданием - школа = Bu binanın arkasında okul var.
-Между обедом и ужином выпей чай = Öğle yemeği ile akşam yemeği arasında çay iç
!:Prep. kullanmak zorunluluk değildir. Enstr. Hal prepozisyonsuz da kullanılabilir.
Sonekler;
I) Erkek isimler için;
*Eğer isim sessiz harfle bitiyorsa, -ом eklenir. брат-братом
*Eğer isim й,ь ile bitiyorsa, -ем ile yer değiştirilir. чай-чаем
*Eğer isim -a ile bitiyorsa, -ой ile yer değiştirilir. папа - папой (dişi isimler için de aynı)
*Eğer isim -я ile bitiyorsa, -ей ile yer değiştirilir. дядя - дядей (dişi isimler için de aynı)
II) Dişi İsimler İçin;
*Eğer isim -a ile bitiyorsa, -ой ile yer değiştir. İstisna:: Eğer kelimenin sonundaki -a harfinden önce “ж”, “ц”, “ч”, “ш” veya “щ” ünsüzleri geliyorsa, o zaman “ей” ile yer değiştirilir.
*Eğer isim -я ile bitiyorsa, -ей ile yer değiştirilir.тётя-тётей
*Eğer isim -ь ile bitiyorsa, ью ile yer değiştirilir. ночь-ночью
III)Nötr isimler İçin;
*Eğer isim -e ile bitiyorsa, -ем ile yer değiştirilir.море-морем
*Eğer isim -o ile bitiyorsa, -ом ile yer değiştirilir.окно -окном
IV) Çoğul İsimler İçin;
*Tüm sessiz harfle bitenler için, ekle "ами".
*"а", "о" ünlüleriyle bitiyorsa isim, "ами" iley er değiştir.
*Diğer tüm durumlar için sonek "ями".
мост-мостами
гость-гостями
край-краями
учитель-учителями
окно-окнами
море-морями
коса-косами
стая-стаями
Diğer Kullanım Alanları;
*Bir mevsim adını enstrumental halde kullanmak, o mevsime "içinde" anlamı katar.
лето - yaz
летом - yazda
осень - sonbahar
осенью - sonbaharda
зима - kış
зимой - kışta
весна - ilkbahar
весной - ilkbaharda
*Aynı şekilde günün bölümleriyle (sabah/akşam vs) enstr. hal kullanılırsa, aynı anlamı katar.
утро - sabah
утром - sabahleyin
день - öğle/gündüz
днём - öğleyin/gündüzün
-днём он работает = Gündüzün çalışır.
вечер - akşam
вечером - akşamleyin
ночь - gece
ночью - geceleyin
* ‘с’ Prepozisyonunun Kullanımı; Enstr. hal ile kullanıldığı takdirde "ile"/"ile beaber" manasına gelir. Ve kendisinden sorna gelen kelimeyle bitişikmiş gibi okunur.
-Telaffuzu kolaylaştırmak amacıyla bazı durumlarda "co" şeklini alabilir. ( Sonra gelen isim iki veya daha fazla ünsüz harf ile başlıyorsa eğer.)
Örnekler;
-Дайте мне, пожалуйста, кофе с молоком = Lütfen bana sütlü kahve verin.
-Дайте, пожалуйста, кофе с молоком и с сахаром = Lütfen bana sütlü ve şekerli bir kahve verin
-Надя хочет чай с лимоном = Nadya çayı limonla istiyor.
*Rusça'da "c" aynı zamanda iki kişinin beraber olduğunu göstermek için de kullanılır. (ve)
-Иван с Анной идут в кафе.= İvan ile Anna Kafe'ye gidiyor.
-Анна с мужем идут в кино.= Anna ile kocası sinemaya gidiyor.
-Мы с Иваном = Biz ve İvan
-Мы с вами = Biz ile siz
!: "c" prepozisyonunun zıddı olan без akkuzatif hal ile kullanılır!
!: "вместе", "birlikte" anlamına gelir.
!: "вместе с" olarak kullanımı ise "ile birlikte" anlamını verir.
Enstrumental Hal'de Kişi Zamirleri;
*Çoğunlukla "c" prep. ile kullanılır. benimle, seninle gibi anlamlara gelir.
Мной /Тобой /Им /Ей /Им /Нами /Вами /Ими
Enstr. aynı zamanda pasif cümlelerde mantıksa özne ve bazı fiillerle kullanılıyor. Ama advanced seviyesine ulaşana kadar o taraflara bulaşmamak akıl sağlığı için yerinde bir karar. Fiil kullanımı sözüklerde fiilin yanında genellikle yazar. Oradan dilde ilerledikçe bu fiilleri öğrenebilirsiniz. Ben burada genel ifadeleri ve nasıl kullanılması gerektiğini anlatabildiğim kadar anlattım, cümleler hayal gücünüz ile sınırlı.
*Ve sonunda konuyu bitirdik. Beklediğimden daha uzun sürdü bunu yazmak. 2 gündür yazıyorum desem abartmam
Satır satır yazdım valla Yerli yabancı birçok kaynak taradım ve sanıyorum internetteki online en kapsamlı türkçe padej konusu bu oldu. Zor bir konu olduğu doğru.Bazı noktalarda umutsuzluğa düşebilirsiniz ama bir gecede dil öğrenilmez takdir edersiniz ki! Eğer vazgeçmez ve pratiğe sarılırsanız, ilerlememmeniz imkansız.
*Bence halleri sıra sıra ve sindire sindire yavaşça çalışırsanız (ve tabiiki bol praktikle) hiçbir zorluk çekmeyeceksiniz. Kurduğunuz cümleleri forumda checkleyebilirsiniz zaten. Öğrendiğiniz halleri önceden öğrendikleriniz içinde kullanmanızı tavsiye ederim.
Sağlıcakla kalın, hoşça kalın
Öncelikle, Rusça'daki her isim, cümle içerisinde kullanıldıkları zaman, mutlaka ismin 6 halinden biri içerisinde kullanılmalıdır. Bu şu demek oluyor ki; Rusça'da her çekilebilir isimin altı farklı formu var. (Sadece son bir ve ya iki harf değişikliğine uğrayarak).
1- Yalın Hal (Именительный Падеж) : Cümlenin öznesi konumunda (0)
2- Akuzatif Hal (Внительный Падеж) : Dolaysız nesne konumunda (i)
3- Genitif Hal (Родительный Падеж) : Sahiplik anlamında ayrıca Olumsuzluk ve Miktar (in)
4- Datif Hal (Дательный Падеж) : Dolaylı nesne konumunda
5- Prepozisyonal Hal (Предложный Падеж): о/об, в ve на ile kullanılır. Yer/zaman
6- Enstrumental Hal (Творительный Падеж): ile/tarafından anlamlarında
Evet, yani, durumlar kelimelerin cümle içinde farklı fonksiyonlar sağlaması için var. Şimdi tek tek gidelim;
1) Yalın Hal (Именительный Падеж) :
Cümle içerisinde özneler bu durumda bulunur. Bildiğimiz yalın hal. İsmin sözlükte geçen hali. Örnekler;
*это комната = Bu (bir) oda(dır).
*Где туалет? = Tuvalet nerede?
*Иван закрывает окно.= İvan pencereyi kapatıyor.
*Вон такси и а вот автобус! = İşte (orada,bir) taksi ve işte (burada,bir) otobüs!
*Мой муж работает днём. = Kocam gündüzün çalışır.
*это вы? = Siz misiniz?
*Он кажется голоден как волк! = Görünüşe bakılırsa (o,erkek) kurt gibi aç.
Kalın yazılan kelimeler yalın haldedir. Açıkcası bu kısımda öğrenilecek özel bir şey yok.
Yalın Halde Kişi Zamirleri :
Я - Ben
Ты - Sen
Он - O (erkek)
Она - O (dişi)
Оно - O (nötr)
Мы - Biz
Вы - Siz (çoğul,kibar)
Они - Onlar
2) Akuzatif Hal (Внительный Падеж) :
Cümle içerisinde öncelikle dolaysız nesne konumunda bulunurlar. Bu halde kullanılan isimler, yapılan eylemden dolaysız bir şekilde etkilenen taraftır. CANSIZ isimler bu halde çekilmez!
*каждую ночь, всю ночь gibi zaman ifade eden sözcüklerle de akuzatif halde kullanılır. Sınırlı bir periyod için devam eden işlerden bahsederken.
(вся ночь ve каждая ночь'un akuzatifte çekimlenmiş halleri/ ночь,день,месяц ...gibi her çeşit zaman dilimi ifade eden sözcük eklenebilir.)
Örnek; (Fark)
*Саша работает каждый день.-Saşa her gün çalışır
*Маша работала всю ночь. - Maşa tüm gece çalıştı.
1. cümlede eylem hep tekrar ediyor, ifade edilen zaman periyodu sınırlanmamış.Döngü açık.
2. cümlede eylem bir kereye mahsus ve doğal olarak sınırlandırılmış bir zaman periyodu içerisinde gerçekleştirilmiş.Yinelenen bir döngü yok. Bu durumlarda zaman ifade eden sözcüğümüzü akuzatif kurallarına göre çekip kullanıyoruz.
a)Sonek Değişimleri:
I)Erkek isimler için;
*Eğer isim CANSIZ bir varlıksa, o zaman herhangi bir değişim olmayacak. (Дом - Дом)
*Eğer isim CANLI bir varlıksa ve bir sessiz harfle bitiyorsa, -а eklenir. (Иван - Ивана)
*Eğer isim CANLI bir varlıksa ve й ile bitiyorsa, й yerine я konur. (Андрей - Андрея)
*Eğer isim CANLI bir varlıksa ve ь ile bitiyorsa, aynı şekilde я konur.(конь - Коня)
Not: Aslında kısaca; Eğer isim cansız bir varlıksa değişim olmayacak. Ama canlıysa sadece -a eklemek yeterlidir. Peki farklılığı yaratan ne? Farklılık bir kaç imla kuralından doğuyor.
-Öncelikle isim zaten sessiz bir harfle bitiyorsa problem yok demektir.
-Eğer й ile bitiyorsa, я ile yer değiştirir dedik. İşte bu kısaca -a eklemek demektir.
KURAL; й+ sert ünlü (а э о ы у) olamaz. Olsaydı eğer, ya/ye/yo/yı/yu diye okunurdu. E o zaman yumuşak ünlüler (я е ё и ю) ne işe yarardı?
й+а = я
й+у = ю
.
.
.
- Eğer ь ile bitiyorsa я konur dedik. Bu da özünde sadece -а eklemek demektir
ь işaretinin amacı kendisinden önce gelen ünsüz harfin (bir yumuşak ünlü yokluğunda) yumuşak okunması gerektiğini göstermektir.
KURAL; ь+ sert ünlü olamaz. Saçmadır da. Deminki gibi, eğer ь'dan sonra sert ünlü gelirse ikisi beraber yerini karşılık gelen yumuşak ünlüye bırakır.
ь+a = я
.
.
.
.
II) Dişi isimler için;
*Eğer isim a ile bitiyorsa, -y ile yer değiştirir. (Книга - Книгу)
*Eğer isim я ile bitiyorsa, -ю ile yer değiştirir. (дядя - дядю)
*Eğer isim ь ile bitiyorsa, herhangi bir değişim olmaz.
III) Nötr isimler için;
*Neredeyse çoğu nötr isimler CANSIZ olduğu için akuzatifte değişime uğramaz. (Окно-Окно)
IV)Çoğullar için;
*CANSIZ ismin çoğuluysa değişim yok. CANLI ise genitif-çoğul ile aynıdır.
Örnekler;
*Иван закрывает окно. = İvan kapıyı kapatıyor.
*Он всегда открывает дверь и окно.= O her zaman kapıyı ve pencereyi açar.
*Мы читаем газету утром = Biz sabahları gazete okuruz.
*Я Анастасию люблю = Ben Anastasiya'yı seviyorum. (yl. Анастасия)
*я, как всегда, хочу закускии водку на перное = Her zamanki gibi ilk(kap,öğün) olarak meze ve votka istiyorum.
Akuzatif Hal'de Kişi Zamirleri;
Меня - Beni
Тебя -Seni
Его - Onu (erk.)
Её - Onu (diş. ve nötr)
Нас - Bizi
Вас - Sizi (çoğul, kibar)
Их - Onları
Eğer ünlü ile başlayan Akk. kişi zamirlerinden(Её gibi) önce ünlü harfle biten bir kelime varsa, kişi zamirinin başına н yazılır. нее...
Akuzatifin aynı zamanda "в, на" ile de kullanıldığı durumlar mevcuttur.
I) В + Akuzatif ;
*Bir şeye doğru hareket veya yön belirtirken Akuzatif ile kullanılır. Куда?Nereye? Sorusunun cevabıdır.
-Машина едет в город. = Araba şehre doğru gidiyor. "город" kelimesinin akuzatifte olduğuna dikkat.
-Туристы пошли в лес. = Turistler ormana (doğru) yöneldiler/gittiler.
-Андрей полетел в Москву. = Andrey Moskova'ya uçtu (uçak ile yolculuk)
*час (saat) kelimesiyle ve haftanın günleriyle, Akk'da kullanılır (bir şeyin zamanından bahsederken)
-Поезд отходит в два часа = Tren iki saat içinde ayrılıyor.
-Во вторник магазин не работал = Dükkanlar Salı günleri kapalıydı/çalışmazdı.(Bo telaffuz kolaylığı için)
II) На + Akuzatif:
* B+ Akk gibi bir şeye yönelme hareketinden bahsederken kullanıyoruz. Ama bu daha çok üstüne anlamı taşıyor.
-Дети вышли на улицу. = çocuklar sokağa çıktı. (Bir "üstünelik" havası seziyorsunuz değil mi? )
-Воробей сел на ветку. = Serçe dala kondu. (Bir "üstünelik" havası seziyorsunuz değil mi? )
* неделя (hafta), месяц (ay), завтра (yarın), vs. gibi kelimelerle zaman,tarih ya da bir zaman periyodu belli etmek için. (İng. for)
-Он приедет к нам на неделю.= O(erk.) (bir) haftalığına bize gelecek.
-Я взял эту книгу на два дня. = O kitabı ben iki günlüğüne almıştım.
-Он получил отпуск на месяц = O bir aylığına uzaklaştırıldı.
Akk diğer tüm durumlarda olduğu gibi ( edatsal durum hariç) hem prepozisyonlarla hem de prepozisyonsuz kullanılabilir. Ama en yaygın olanları ; в, на, за, о/об, по, под, про, с, через.
упасть в воду suya düşmek
знать про нас hakkımızda bilmek
встать на ноги ayakta durmak (ayaklar üzerinde durmak)
3). Genitif Hali (Родительный Падеж):
Rusça'da en sık kullanılan hallerden bir tanesi, sahiplik hali. Miktarlar ve numaralarla kullanımı yaygındır. Çoğul form kafa karıştırıcı ve zor olabilir.
Soneklerden bahsedelim hemen;
I) Erkek İsimler İçin;
*Sessiz harfle bitiyorsa, -a ekle.
*й ile bitiyorsa, я ile yer değiştir.
*ь ile bitiyorsa, я ile yer değiştir.
!: Akkuzatifte izah ettiğimle aynı mantık işliyor burada da.
Иван (Ivan) ---> Ивана (Ivan'ın)
друг Ивана = Ivan'ın arkadaşı
II) Dişi İsimler İçin;
* а ile bitiyorsa, ы ile yer değiştiriyor.
* я ile bitiyorsa, и ile yer değiştiriyor
* ь ile bitiyorsa, и ile yer değiştiriyor.
Анна(Anna) ---> Анны (Anna'nın)
Дом Анны = Anna'nın Evi
III) Nötr İsimler İçin
* о yerine -а ile değiştir.
* е yerine -я ile değişir.
IV) Çoğul Genitif İçin;
a) Erk İsimler İçin;
*Eğer ünsüzle bitiyorsa,"ов" ekle.(мост - мостов)/студент-студентов=Öğrenci-Öğrencilerin
*Eğer й ile bitiyorsa, й at ve yerine -ев koy.(трамвай - трамваев)
(й ile bitip de tek heceden oluşuyorsa kelime -ёв ekle. край (краёв), чай(чаёв) gibi) İstisna ; брат, лист. Bu kelimeler -ьев eki alıyor.
*Eğer tekil isim ж,ч,ш,щ,ь ile bitiyorsa, "ей" ekle..(учитель-учителей)
b) Diş. İsimler İçin;
*Eğer "a" ile bitiyorsa, sadece "a" yı düşür. (коса - кос)
*Eğer "-ь" ile bitiyorsa, -ей koy (-ь atılır.) (печь - печей)
*Eğer bitiş düzeni ; sessiz harf + Я ise, Я düşür "ь" ekle
*Eğer bitiş düzeni ; sesli harf + Я ise, Я düşürüp "й" ekle (стая -стай)
c)Nötr isimler İçin;
*е ile bitiyorsa й ekle (море - морей)
*o ile bitiyorsa, o düşer. (окно - окон) (telaffuz kolaylığı için. Sonek düşünce iki sessiz yanyana kalırsa aralarında bir o/e türüyebilir. Bu sadece nötürlere mahsus değildir. Mesela;марка - марок // девушка - девушек )
Uyarı : 2, 3, 4 ve bunlarla biten tüm sayılardan sonra gelen isimler tekil genitif halleriyle gelir. Örnek : два дома, двадцать три дома .. gibi
Genitif Hal'in Kullanım Alanı;
Genelde su sorulara cevap verir
(Kimin? Кого?/ Neyin ? Чего? Kimin…?... чья?)
-Это автомобиль чья? Bu kimin arabası?
-Это автомобиль Надя Bu Nadya'nın arabası.
1) Sahiplik: En genel anlamıyla sahiplikten bahsederken genitifi kullanırız. Sahip olunan objenin, sahip olandan önce geldiği unutulmamalı. Birkaç basit örnek:
-Собака ивана = Ivan'ın Köpeği
-Автомобиль Анны = Anna'nın otomobili
-Телефон Игоря = Igor'un Telefonu
-Это телефон Игоря? = Bu Igor'un telefonu mu?
-Сестра Анастасию пичатаете на машинке очень быстро = Anastasiya'nın kız kardeşi çok hızlı daktilo kullanır.
Örneklerin çeşitliliği hayal gücünüzle sınırlı
2) Miktar : Genitif aynı zamanda çokluktan bahsederken de kullanılır bazı özel ifadelerle.
стакан молока= Bir bardak süt
стакан воды = Bir bardak su
много молока = sütün çoğu
много чая = çayın çoğu
полный + genitif = .......(полный = dolu/dolusu)
-> İngilizce'den aşina olanlar için; İngilizce'de bazı kelimeler "of" alırken (several of his friends gibi) bazıları almaz(many of friends X gibi - many friends)...Ama Rusça'da tüm çokluk bildiren ifadeler -sayılar da dahil- genitife ihtiyaç duyar.
3) Sahip Olma (to have / haben / avoir )
Birinci maddedeki gibi bir tamlama cinsi sahiplikten ziyade cümle boyutunda sahiplik ifade etmek için aynı şekilde genitif kullanılır. Formül; У+ Genitif kişi zamiri/Genitif Formda Bir isim + есть + yalın isim
-У меня есть книга. (Bir)Kitabım var.
-У него не было денег - Parası yoktu.
У: yanında/yakınında
есть: var olmak/bulunmak (yemek yemek anlamı da var. Ama şuan öbür anlamıyla ilgiliyiz.)
Yani mot-a-mot çevirisi; yanımda kitap bulunur/vardır.
Bunu Kullanmak için genitif kişi zamirlerinin bilinmesi gerekir.Ama iyi haber! Akkuzatif ile aynı genitif kişi zamirleri.
Genitif Kişi Zamirleri; = Akuzatif Kişi Zamirleri
Меня, Тебя, Его, Её, Нас, Вас, Их
-У нее есть собака. = Onun bir köpeği var.
-У вас есть кофе/чай/водка? = Kahveniz/Çayınız/Votkanız var mı?
-У Ивана есть подруга? = Ivan'ın kız arkadaşı var mı?
.
.
.
4) Yokluk ( There isn't ..)
*Нет'in "hayır" manasının dışında bir de "...yoktur." manası da vardır.Kullanımı şöyle;
-Чая/Молока нет. = Çay/süt yok(tur)
-Ивана нет = Ivan yok (burada)
-Его нет дома = O evde değil. * özel kullanım * ; Меня нет дома = Evde değilim.
( дома burada zarf gibi kullanılıyor. İng. I'm home ...)
5) Prepozisyonlarla;
Genitif Hal genellikle şu propozisyonlarla kullanılır. без, для, до, из, из-за, из-под, кроме, на, от, с, со, у, около, вокруг, недалеко от, позади, напротив, посреди, мимо, вдоль. Ama unutulmamalı ki bu prepozisyonlar diğer hallerde de kullanılabilir.
без воды - susuz
для Вани - Vanya için
до окна - pencereye
для чая - çay için
....
ve bazı fiillerle...просить, хотеть, требовать, искать, ждать, достигать, желать, бояться.. Örnek;
-Учитель просит внимания. = Öğretmen dikkat çekti
4) Datif Hal (Дательный Падеж):
Datif Hal Rusça'da cümlenin dolaylı tümleçleri/nesneleri için kullanılır. Bu konumdaki isimler genelde bir şeylerin alıcısı ya da eylemden dolaylı yollarla etkilenen taraftır. Zaten bu halin ismi Rusça'daki "давать" "vermek" fiilinden geliyor.
Я даю это... datif hal ( Bunu .....(datif isimler)....veriyorum)
*Кому? Чему? Kime/Neye? gibi soruların cevabıdır.
-Я даю ручку кому? Kalemi kime veriyorum?
-Я даю ручку учителю. Kalemi öğretmene veriyorum.
*Datif Hal de tüm diğer durumlar gibi ( Edatsal durum hariç) hem prepozisyonlar ile hem de prepozisyonsuz kullanılabilirler. Datif için kullanılan en sık prep.ler= к, по, подобно, согласно, благодаря, вопреки...
к сестре - (bir) kız kardeşe
девочка идёт по улице = Kız sokak boyunca yürüdü.
согласно расписанию = tarifeye göre
благодаря + datif = -e teşekkürler / благодаря брату
*Datif'in başlıca anlamı adress etme, işaret etmedir. Mesela;
-написать письмо другу = Bir arkadaşa mektup yazmak.
Kime? Arkadaşa! Neyi ifade etmek istediğimi anlamışsınızdır umarım
*Datif aynı zamanda bir eylemin yönlendirildiği nesnelerden bahsederken de kullanılır.
-помогать брату = Erkek kardeşe yardım etmek.
Yardım eyleminin yönlendirildiği obje "erkek kardeş" bu yüzden datifte kullanılmalı.
-Советоват örneğin. tavsiye etmek anlamındaki bu fiil datif ile kullanılır.
Soneklere bakalım hemen;
I) Erkek isimler İçin;
*Eğer sessiz harfle bitiyorsa, -y ekliyoruz. (брат- брату)
*Eğer й ile bitiyorsa, yerine ю koyuyoruz. (чай - чаю)
*Eğer ь ile bitiyorsa, ю yapıyoruz son eki.
(Gördüğünüz gibi aslında sadece -y ekliyoruz. Diğer iki farklılık imla kurallarından doğuyor.Bknz:Akk.)
Ayrıca -a ile biten erkek isimler (папа, дедушка) için, -a harfini atıp yerine -e koyuyoruz. (папа-папе)
II) Dişi İsimler İçin;
* Eğer "а” ile bitiyorsa, sonek “е”.
*Eğer “я” ile bitiyorsa, sonek “е”.
*Eğer “ь” ile bitiyorsa, sonek “и”.
*Eğer “ия” ile bitiyorsa, sonek “ии”
III) Nötr isimler için;
*Eğer “о” ile bitiyorsa, “у” ile yer değiştirir
*Eğer “е” ile bitiyorsa, “ю” ile yer değiştirir.
IV) Çoğul isimler için;
(Tüm Cinsleri bir arada yazıyorum)
Kısaltabildiğim kadar kısaltarak;
*"-ам" =Sessiz harfle biten erk isimler, -o ile biten nötr isimler ve -a ile biten dişi isimler için.
*"-ям" =-й, -ь, -я ile biten erkek isimler, -e ile biten nötr isimler ve -я, -ь ie biten dişi isimler için.
мост-мостам
край-краям
учитель-учителям
окно-окнам
море-морям
коса-косам
стая-стаям
дочь-дочерям (дочь kelimesi kendisi kökünü değiştiriyor.)
Bazı Kullanımları;
*"Нравиться" "hoşlanmak" anlamına gelen bu ifadeyle datif kullanılır.( Alm. bilenler için;gefallen)
-Алексею нравится Москва - Aleksey Moskova'yı sever. (Moskova Aleksey'in hoşuna gider.)
-Ему нравится Москва = Moskova onun hoşuna gider. (Ему -> datif kişi zamiri)
-Мне очень нравятся дети = Çocuklar çok hoşuma gider. ( Çocukları severim)
-Вам нравится Москва? = Moskova'yı sever misiniz? (hoşunuza gider mi?)
*Duygulardan, durumdan bahsederken;
*Мне холодно - üşüdüm (bana soğuk gibi birşey oluyor)
Мне жарко - terledim
Ему холодно - üşüdü (o)
Нам холодно - üşüdük
Мне скучно - sıkıldım (bana sıkıcı)
*Kaç yaşında olduğumuzdan bahsederken
Мне восемнадцать лет - 16 yaşındayım (bana 16 yıl var)
* Bazı yardımcı fiiler eşliğinde kullanılır; нужно(gerekli lazım), надо(ister/gerek/lazım), можно(olanaklı mümkün)/нельзя(olanaksız/mümkün değil)
-мне нужно идти = Gitmem gerek/lazım
-мне нужно 10 рублей = On ruble lazım
-Ах да, мне нужно ещё зайти к товарищу = Ah evet! Daha arkadaşıma uğramam lazım.
-Здесь темно, надо идти осторожно, а то можно упасть. = Burası karanlık, dikkatli yürümek lazım, yoksa düşebiliriz. (надо kullanımı için örnek)
-Сегодня уже прямо весна! Мне нелзья работать. = Bugün artık resmen/dupedüz ilkbahar! Çalışmam olanaksız!
*по(boyunca), к(-e doğru) prepozisyonlarıyla beraber.
-Я иду к вокзалу = istasyona doğru yürüyorum
-Мы едем к друзьям = Arkadaşlarımıza gidiyoruz
по'nın çok geniş bir kullanım yelpazesi olduğu için herhangi bir kategoriye sıkıştırılamsı olanaksız. (Yaklaşık 12-13 farklı anlamda kullanılabilir)
Datif Kişi Zamirleri;
Мне - bana
Тебе - sana
Ему (erk), Ему (nt), Ей (diş) - ona
Нам - bize
Вам - size
Им - onlara
5). Prepozisyonal Durum(Предложный Падеж);
Bu durum sadece ve sadece prepozisyonlar ile birlikte kullanılır. Tek başına kullanılmaz. в (içinde), на(üstünde), о/об(hakkında), при(yanında)
*он всегда при деньгах = Yanında herzaman para vardır.
a)Kullanım Alanı;
1. Çoğunlukla в ve на prepozisyonlarıyla yer belirtmek için kullanılır.
-Где ты был? - Nerelerdeydin?
-Я был в школе. - Okuldaydım
- В комнате один стол, два стула, окно и ковёр. На столе, карандаш и телефон. И на стене, одна картина и карта.= Odada bir masa, iki sandalye, (bir) pencere ve (bir) halı var(dır). Masanın üzerinde, (bir) kurşun kalem ve telefon (vardır). Ve duvarda asılı bir tablo ve (bir) harita var(dır).
2. Bu durum ayriyetten konuşuluan ya da düşünülen bir şey için "hakkında" anlamı katar. о/об ile kullanılır. (об! Eğer isim sesli harfle başlıyorsa kullanılır) Genellikle говорить(konuşmak), думать(düşünmek) gibi fiillerle...
-Думать о работе = İş hakkında düşünmek /İşi düşünmek/
-Говорить о работе =İş hakkında konuşmak
3. Aylardan bahsederken -B kullanılır.
-Это было в мае -Bu Mayıs'taydı. Mayıs'ta olmuştu.
b)Sonekler;
I) Erkek İsimler İçin;
*Sessiz harfle bitiyorsa , “е” ekle.( город -(о)городе)
*Bazı erkek isimler prep. halde -y alır (genellikle tek heceliler). ( ama asla o'dan sonra -y almazlar.o/oб'da hep kurala uyarlar.)
*в саду,
*о саде,
II) Dişi İsimler için;
*Eğer a ile bitiyorsa, -e ile yer değiştir. (Комната, комнате)
*Eğer я ile bitiyorsa, -e ile yer değiştir.
*Eğer ь ile bitiyorsa , -и ile yer değiştir.
*Eğer -ия ile bitiyorsa, -ии ile yer değiştirir. /Англия - (об)Англии/
III) Nötür İsimler için;
*Eğer o ile bitiyorsa, -e ile yer değiştir./окно - (об) окне/
*Eğer e ile bitiyorsa, değişim yok. /море море/
*Eğer ие ile bitiyorsa, -ии ile yer değiştirir.
IV) Çoğul İsimler için;
*Sessiz harfle bitiyorsa, ax eklenir. мост - (о) мостах
*ь ile bitiyorsa, ях ile yer değiştirir. гучитель -(о) учителях
*й ile bitiyorsa, ях ile yer değiştir. край - (о) краях
*o ile bitiyorsa, ах ile yer değiştirir. окно - (о) окнах
*e ile bitiyorsa, ях ile yer değiştirir. море - (о) морях
*a ile bitiyorsa, ах ile yer değiştirir. коса - (о) косах
*я ile bitiyorsa, ях ile yer değiştirir. стая - (о) стаях
Prepozisyonal Hal'in Kişi Zamirleri;
*Мне /Тебе /Нём /Ней /Нём /Нас /Вас /Них
-Они говорят о мне = Benden bahsediyorlar/ Benim hakkımda konuşuyorlar.
6). Enstrumental Hal(Творительный Падеж);
Sonunda yüzdük yüzdük kuyruğuna geldik! Enstrumental durum... Bu durum bir eylemin ne ile yapıldığı, hangi enstrumanlarla,aletlerle yapıldığından bahsederken kullanılır. İsmi de buradan gelir.
Anahtar İfadeler;
-ехать автобусом - Otobüsle gitmek
-писать ручкой - kalemle yazmak
-Он писал письмо карандашом = Mektubu kurşun kalemle yazdı.
-Я ем суп ложкой - Çorbayı kaşıkla yerim/içerim
*Enstr. Durum'un yaygın kullanım alanlarından biri de mesleklerden bahsetmektir.
-Я работаю учителем = Öğretmen olarak çalışıyorum.
-Отец был рабочим = Baba bir işçiydi.
*Enstr. Durum aynı zamanda yer ve zaman ifadeleriyle de karşımıza çıkabilir;
-проснуться утром = sabah uyanmak
-вернуться летом = yazın geri dönmek
-ехать полем = tarlaların arasından gitmek
*Diğer durumlarda da olduğu gibi Enst Hal de bazı prepozisyonlar kullanır; за (arkasında), между (arasında), над (üstünden), перед (önünde), под (altında), c (ile). Örneğin;
-за домом - Evin arkasında
-над столом - Masanın üstünden
-перед Машинкой - Daktilonun önünde
-под водой - Suyun altında
-с учителем -Öğretmen ile
-За этим зданием - школа = Bu binanın arkasında okul var.
-Между обедом и ужином выпей чай = Öğle yemeği ile akşam yemeği arasında çay iç
!:Prep. kullanmak zorunluluk değildir. Enstr. Hal prepozisyonsuz da kullanılabilir.
Sonekler;
I) Erkek isimler için;
*Eğer isim sessiz harfle bitiyorsa, -ом eklenir. брат-братом
*Eğer isim й,ь ile bitiyorsa, -ем ile yer değiştirilir. чай-чаем
*Eğer isim -a ile bitiyorsa, -ой ile yer değiştirilir. папа - папой (dişi isimler için de aynı)
*Eğer isim -я ile bitiyorsa, -ей ile yer değiştirilir. дядя - дядей (dişi isimler için de aynı)
II) Dişi İsimler İçin;
*Eğer isim -a ile bitiyorsa, -ой ile yer değiştir. İstisna:: Eğer kelimenin sonundaki -a harfinden önce “ж”, “ц”, “ч”, “ш” veya “щ” ünsüzleri geliyorsa, o zaman “ей” ile yer değiştirilir.
*Eğer isim -я ile bitiyorsa, -ей ile yer değiştirilir.тётя-тётей
*Eğer isim -ь ile bitiyorsa, ью ile yer değiştirilir. ночь-ночью
III)Nötr isimler İçin;
*Eğer isim -e ile bitiyorsa, -ем ile yer değiştirilir.море-морем
*Eğer isim -o ile bitiyorsa, -ом ile yer değiştirilir.окно -окном
IV) Çoğul İsimler İçin;
*Tüm sessiz harfle bitenler için, ekle "ами".
*"а", "о" ünlüleriyle bitiyorsa isim, "ами" iley er değiştir.
*Diğer tüm durumlar için sonek "ями".
мост-мостами
гость-гостями
край-краями
учитель-учителями
окно-окнами
море-морями
коса-косами
стая-стаями
Diğer Kullanım Alanları;
*Bir mevsim adını enstrumental halde kullanmak, o mevsime "içinde" anlamı katar.
лето - yaz
летом - yazda
осень - sonbahar
осенью - sonbaharda
зима - kış
зимой - kışta
весна - ilkbahar
весной - ilkbaharda
*Aynı şekilde günün bölümleriyle (sabah/akşam vs) enstr. hal kullanılırsa, aynı anlamı katar.
утро - sabah
утром - sabahleyin
день - öğle/gündüz
днём - öğleyin/gündüzün
-днём он работает = Gündüzün çalışır.
вечер - akşam
вечером - akşamleyin
ночь - gece
ночью - geceleyin
* ‘с’ Prepozisyonunun Kullanımı; Enstr. hal ile kullanıldığı takdirde "ile"/"ile beaber" manasına gelir. Ve kendisinden sorna gelen kelimeyle bitişikmiş gibi okunur.
-Telaffuzu kolaylaştırmak amacıyla bazı durumlarda "co" şeklini alabilir. ( Sonra gelen isim iki veya daha fazla ünsüz harf ile başlıyorsa eğer.)
Örnekler;
-Дайте мне, пожалуйста, кофе с молоком = Lütfen bana sütlü kahve verin.
-Дайте, пожалуйста, кофе с молоком и с сахаром = Lütfen bana sütlü ve şekerli bir kahve verin
-Надя хочет чай с лимоном = Nadya çayı limonla istiyor.
*Rusça'da "c" aynı zamanda iki kişinin beraber olduğunu göstermek için de kullanılır. (ve)
-Иван с Анной идут в кафе.= İvan ile Anna Kafe'ye gidiyor.
-Анна с мужем идут в кино.= Anna ile kocası sinemaya gidiyor.
-Мы с Иваном = Biz ve İvan
-Мы с вами = Biz ile siz
!: "c" prepozisyonunun zıddı olan без akkuzatif hal ile kullanılır!
!: "вместе", "birlikte" anlamına gelir.
!: "вместе с" olarak kullanımı ise "ile birlikte" anlamını verir.
Enstrumental Hal'de Kişi Zamirleri;
*Çoğunlukla "c" prep. ile kullanılır. benimle, seninle gibi anlamlara gelir.
Мной /Тобой /Им /Ей /Им /Нами /Вами /Ими
Enstr. aynı zamanda pasif cümlelerde mantıksa özne ve bazı fiillerle kullanılıyor. Ama advanced seviyesine ulaşana kadar o taraflara bulaşmamak akıl sağlığı için yerinde bir karar. Fiil kullanımı sözüklerde fiilin yanında genellikle yazar. Oradan dilde ilerledikçe bu fiilleri öğrenebilirsiniz. Ben burada genel ifadeleri ve nasıl kullanılması gerektiğini anlatabildiğim kadar anlattım, cümleler hayal gücünüz ile sınırlı.
*Ve sonunda konuyu bitirdik. Beklediğimden daha uzun sürdü bunu yazmak. 2 gündür yazıyorum desem abartmam
Satır satır yazdım valla Yerli yabancı birçok kaynak taradım ve sanıyorum internetteki online en kapsamlı türkçe padej konusu bu oldu. Zor bir konu olduğu doğru.Bazı noktalarda umutsuzluğa düşebilirsiniz ama bir gecede dil öğrenilmez takdir edersiniz ki! Eğer vazgeçmez ve pratiğe sarılırsanız, ilerlememmeniz imkansız.*Bence halleri sıra sıra ve sindire sindire yavaşça çalışırsanız (ve tabiiki bol praktikle) hiçbir zorluk çekmeyeceksiniz. Kurduğunuz cümleleri forumda checkleyebilirsiniz zaten. Öğrendiğiniz halleri önceden öğrendikleriniz içinde kullanmanızı tavsiye ederim.
Sağlıcakla kalın, hoşça kalın
Yorumlar
Yorum Gönder